ICPEN tarafından yapılan taramada abonelik hizmetlerine ilişkin birçok internet sitesinde ve mobil uygulamada karanlık ticari tasarım kullanıldığı tespit edildi.

Uluslararası Tüketiciyi Koruma ve Uygulama Ağı (ICPEN) tarafından 29 Ocak-2 Şubat 2024 tarihleri ​​arasında Bakanlığımızın da aralarında bulunduğu dünya çapında 27 tüketiciyi koruyucu otoritenin katılımıyla abonelik hizmetlerine yönelik bir tarama gerçekleştirildi. ICPEN tarafından uluslararası düzeyde farklı konularda her yıl gerçekleştirilen tarama çalışması ilk kez Küresel Gizlilik Uygulama Ağı (GPEN) ile birlikte koordine edildi.
642 sağlayıcının internet sitelerinin ve mobil uygulamalarının incelendiği küresel internet taramasında, sağlayıcıların %75,7'sinin en az bir, %66,8'inin ise iki veya daha fazla karanlık ticari tasarım kullandığı tespit edildi. Ülkemiz özelinde yapılan taramada ise 124 sağlayıcıya ait internet sitesi ve/veya mobil uygulama incelendi. Bu incelemelerin %30,6’sında en az bir, %20,2’sinde ise iki veya daha fazla karanlık ticari tasarım kullanıldığı tespit edildi.
Karanlık tasarımlar çoğunlukla çevrimiçi kullanıcı ara yüzlerinde bulunan ve tüketicileri genellikle çıkarlarına en uygun olmayan seçimleri yapmaya yönlendiren, aldatan, zorlayan veya manipüle eden uygulamalar olarak tanımlanmaktadır.
Söz konusu taramada internet siteleri ve mobil uygulamalar, İktisadi İş Birliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) tarafından karanlık ticari tasarımların[1] karakteristik özelliği olarak tanımlanan altı göstergeye dayanılarak değerlendirildi.
ICPEN raporu, potansiyel olarak tüketicinin abonelik hizmetinin otomatik olarak yenilenmesini kapatamaması gibi sinsi uygulamalar (sneaking) ve sağlayıcı açısından avantajlı bir aboneliğin daha ön plana çıkarılması gibi arayüz müdahaleleriyle özellikle tarama sırasında sıklıkla karşılaşıldığını ortaya çıkardı.
Dünyanın dört bir yanındaki bireyler için tüketicinin ve gizliliğin korunmasını geliştirmek üzere birlikte çalışan ICPEN ve GPEN’in söz konusu tarama bulgularını özetleyen raporları 9 Temmuz 2024 tarihinde yayınlanmış olup anılan raporlara aşağıda yer alan bağlantılardan erişim sağlanabilmektedir.
ICPEN:
https://icpen.org/news/1360
GPEN:
https://www.privacyenforcement.net/content/2024-gpen-sweep-deceptive-design-patterns

Sırada ne var?
Tarama sonuçları çevrimiçi alanda karanlık ticari tasarımların yaygınlığında artış yaşandığını göstermektedir. Nitekim ülkemiz özelinde yapılan taramada da birçok potansiyel karanlık ticari tasarım örneği ile karşılaşılmıştır. Söz konusu tespitler doğrultusunda Bakanlığımız bünyesinde resen incelemeler başlatılmış olup Reklam Kurulu tarafından yapılacak değerlendirmeler neticesinde verilecek kararlar ayrıca kamuoyuyla paylaşılacaktır.

ICPEN ve GPEN hakkında
ICPEN, 70'in üzerinde tüketiciyi koruyucu otoriteden oluşan, söz konusu kurumlar arasında düzenli bilgi alışverişi için bir forum sağlayan ve dünya çapında daha iyi tüketici koruması sağlamak için uluslararası iş birliğini teşvik eden bir kuruluştur.
GPEN, 80'den fazla gizlilik uygulama otoritesinden oluşan, söz konusu düzenleyici kuruluşlar arasında uluslararası iş birliğini teşvik etmeyi ve giderek küreselleşen bir pazarda kişisel gizliliğin korunmasını güçlendirmeyi amaçlayan resmi olmayan bir ağdır.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.